Yüksek Şüranın yeniden Kuruluşu
Yüksek Şüranın yeniden Kuruluşu – Belçika Grand Orient’ından alınan berat
Belçika’da 19. yüzyıl Katolik kilisesi ile hükümetlerin mücadelesine sahne olurken, Locaların görüşleri de hep hükümetlerden yana olmuştur. Napolyon harplerinden sonra, Belçika, Fransız işgalinden kurtularak Hollanda ile birleşince, Belçika Locaları da Hollanda Grand Orient’ına katıldılar, veliaht prens Büyük Üstat oldu. 1830’da, Belçika, Hollanda’dan ayrılınca, bu ayrılığı onaylamayan bazı Localar Hollanda G.O.’ına bağlı kalırken diğerleri Belçika Grand Orient’ını kurdu. Belçika G.O.’ının tüzükleri Tann’ya inancı kapsıyordu.
-
- Ekosizm kurallarına göre bir Yüksek Şûranın kurulabilmesi için 33 dereceli
1837’de Belçika Kilisesi Hürmasonluğa üye olmayı, hattâ ona sempati beslemeyi dahi yasakladı. Bu kurala uymayanlar Kilisenin sağladığı hiçbir hizmetten yararlanamazdı. (Bu yasak, uygulanmasa da, t günümüzde hâlâ iptal edilmiş değildir.) Söz konusu yıllarda Belçika’da siyasi parti ya da sivil toplum örgütleri yoktu, Masonluk da böylece Roma Katolik Kilisesi’nin karşısında olanların merkezi haline dönüşmüştü. Kilisenin dışında halk eğitimi, herkese eşit eğitim, her kişiye oy hakkı o günlerin başlıca tartışma konularıydı. Çok kişi Katoliklikten Protestanlığa dönüyordu.
1854 yılında Belçika G. O.’ı Localarda politik konuların tartışılmasına izin verdi. 1872’de Evren’in Ulu Miman’na her türlü atıf, ritüellerden kaldırıldı.
Belçika Büyük Locası’nın nispetten küçüklüğü, Belçika Kralının Kraliçe Victoria’nın akrabası olması gibi nedenlerle, İngiltere Birleşik Büyük Locası bu duruma hiç tepki vermedi. Oysa 1877’de, Fransa’da aynı durum ortaya çıkınca, olayı protesto ederek Fransa Grand Orient’ı ile ilişkilerini koparacaktı.
Yüksek Şûra’nın uyandınlması
İkinci Meşrutiyet’in ilânı Masonluğun canlanmasını beraberinde getirdi. 1861 yılında kurulduktan sonra 19. yüzyılın son yıllarında etkinliğini kaybetmiş Yüksek Şûra’nm uyandınlması gerekiyordu. Bu maksatla çeşitli girişimler olmuş, İstanbul’da İtalyan Okullannın müfettişi Foti Kardeş vasıtasıyla İtalyan Süprem Konseyi’nden (Yüksek Şûra), Victoria de Berlin Sigorta Şirketi’nin Türkiye temsilcisi David J. Kohen Kardeş vasıtasıyla da Fransa Süprem Konseyi’nden bu konuda yetki alınmıştı.
Maliye Nazırı Câvid Bey de 33. dereceye yükseltilen kardeşler arasındaydı.
Bu arada Selanik’teki İtalyan Localarında teşkilâtlanmış olan Jön Türklerin İtalya Büyük Locası ile olan iyi ilişkileri sayesinde, İtalyan Obediyansı İstanbul’da bir kaç Kardeşe Büyük Müfettişlik (33°) payesini vermişti.
Mısır ile Türkiye arasındaki din birliğinin böyle bir kuruluşu kolaylaştıracağı düşüncesiyle, Mısır Yüksek Şûrası ile de görüşülmüştü. Belçika Süprem Konseyi’nin Hâkim Büyük Âmiri Kont Eugene Goblet d’Aviella’nın aracılığı ile Türkiye’de usulüne uygun şekilde bir Süprem Konsey’in tahsis edilmesi görevi Mısır Süprem Konseyi’ne verildi. Mısır Süprem Konseyi de Prens Halim Paşa’nın yeğeni olan Prens Aziz Hasan Paşa’yı bu konuda görevlendirdi. Prens Aziz Hasan Paşa, Mısırlı olmakla birlikte, o tarihlerde İstanbul’da Birinci Kolordu’nun İkinci Selimiye Fırkası’nın kumandanı olarak Türkiye’de bulunmaktaydı. Kendisine yardımcılık etmek ve teşrifatçılık görevinde bulunmak üzere de Mısır’dan Yakup isminde, 33 dereceli bir Kardeş gönderilmişti. Bu iki zata bir de Mısır, İngiltere ve Belçika’da Masonik faaliyetleri nedeniyle tanınan Sakakini Kardeş şahit ve müşavir olarak katılmıştı.
Ekosizm kurallarına göre bir Yüksek Şûranın kurulabilmesi için 33 dereceli dokuz Kardeşin bir araya gelmesi gerekliydi. Ancak 1861 yılında kurulmuş ilk Türk Süprem Konseyi’nden hayatta kalmış kimse yoktu. Prens Aziz Hasan Paşa ve yardımcıları ilk iş olarak aşağıda adlan verilen Masonları 33. dereceye yükseltmekle işe başladılar:
- Mehmet Talât (Saî) (Sadrazam
Talât Paşa)
- Mebus Mithat Şükrü Bleda
- Mebus Rıza Tevfik (Rıza Tevfık Bölükbaşı)
- Mebus Mehmet Arif
- Mebus Nesim Mazalyan .
- Ayan Meclisi üyesi Mehmet Galip
- Tüccar Mişel Noradunkyan
- Sigortacı David Kohen .
- Avukat Osman Adil
Bu Kardeşler 3 Mart 1909 tarihinde
- derece kabul edildiler. Bu tarih Yüksek Şûra’nm kuruluş günüdür. Peşinden Süprem Konsey tahsis edilerek Prens Aziz Hasan Paşa Hâkim Büyük Âmir seçildi ve kendisine yardımcı olarak Belçika Yüksek Şûrası üyesi Jozef Sakakini atandı. Seçilen diğer Süprem Konsey yöneticileri şunlardır:
- Kaymakam Mehmet Câvid Bey
- Umumi Müfettiş Mehmet Talât (Saî) Paşa
- Büyük Hâtip Mithat Şükrü (Bleda)
- Büyük Kâtip David Kohen
Yüksek Şûra 13 Temmuz ve 1 Ağustos 1909 tarihlerinde Türkiye Büyük Locası’nı kurdu. Türkiye Büyük Locası’run ritinde mevcut Nikâh Teyidi, Tenue Blanche, Cenaze Merasimi, Matem Celsesi gibi ritüelik uygulamalar Belçika Grand Orient’ının 19. yüzyıl sonlarındaki uygulamalarından kaynaklanmaktadır.
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 74