Shriner’lerin kısa tarihi’ Es Selâm-u Aleyküm Aleyküm Es Selâm
Hürmasonluğun en ilginç ve ilham verici dallarından biri Shriner’lıktır. Uzun bir şekilde ifade edilecek olursa buna “Andent Arabic Order of the Nobles of the Mystic Shrine” (Mistik Shrine Asillerinin Kadim Arap Nizamı) denir. Shrinerler, geniş Amerikan caddelerinde, fesli, kılıçlı renkli regalyalannı kuşanmış olarak yaptıkları ilginç defileleri nedeniyle, çok kez filmlere de konu oldular.
1870’de, Manhattan’da, Knickerbocker Cottage restoranında bir grup Mason düzenli olarak yemek yiyordu.
33 dereceli Doktor ve Cerrah Walter Fleming ile aktör Billy Florence bu gruba dahildi.
Bir fikrin filizlenmesi
Avrupa’da bir tüme nedeniyle bulunan Billy Florence, bir Arap diplomatın partisine davet edildi. Partide, davetlileri eğlendirmek üzere gizli bir cemiyeti konu eden bir komedi sahneye konmuştu, komedinin sonunda da tüm davetliler gizli cemiyete kabul edildi; herkes çok eğlendi. Florence, bu komedi üzerine Knickerbocker’deki sohbetleri anımsadı.
Bu sohbetlerde, ritüelden çok eğlenceye önem veren bir masonik derecenin kurulmasından söz ediliyordu. Florence bu komediyi iki kez daha seyretti ve bu defa notlar aldı, skeçler çizdi. Amerika’ya döndüğünde not ve skeçlerini Fleming’e gösterdi ve birlikte, yeni bir masonik derecenin temelini atmaya karar verdiler.
“Ancient Arabic Order of the Nobles of the Mystic Shrine” olacak cemiyetin kalıbını Fleming tasarladı. Cemiyet adının baş harflerinin (AAONMS) değişik bir düzenleme ile “a mason” olarak okunabileceğinin tesadüfi olup olmadığı bilinmiyor.
Shriner’lerin hasenat işlerine paralel olarak resm-î geçitlerde giydikleri renkli
kıyafetler 1900’lerin başında geliştikçe gelişti. ShrinerTer soytan kıyafetlerini
zaman içinde giderek daha fazla giymeye başladılar. Bu arada Shriner
bandolan kuruldu ve ilk Shriner sirki Detroit’te 1906’da faaliyete geçti. 0
tarihlerden itibaren, yıllık Shriner resm-î geçidi Amerikan hayat tarzının bir
parçası oldu ABD’de, caddeleri kendilerine özgü kıyafetleri ve otomobil-
leriyle dolduran ShrinerTer, artık gündelik hayatin bir parçası haline geldi
1920 yılına gelindiğinde, ShrinerTerin hasenat yönü, esas çizgisini buldu
Bundan sonra, Knickerbocker Cottage müdavimleri amblem, regalya ve ritüeli tasarladılar ve üyelerin fes giyme mecburiyetini vurguladılar. Siyah kurdeleli kırmızı fes, adını bu tür şapkanın kullanıldığı Fas’ın Fez kentinden alır.
Selâmlama kelimeleri de “Es Selâm-u Aleyküm”, karşılık da “Aleyküm Es Selâm” olarak tespit edildi. Son olarak da görevlilerin isimlerini saptadılar: Potentate, Chief Rabban, Assistant Rabban, High Priest and Prophet, Oriental Guide, Treasurer ve Captain of the Guard. (Hükümdar, Baş Rabban, Asistan Rabban, Baş Rahip ve Kâhin, Doğu’nun Rehberi, Hazine Emini ve Muhafizlann Komutanı).
Her ne kadar cemiyet büyük heyecanla 1872’de faaliyete geçmiş ve 1875’de ikinci mabet inşa edilmişse de, başlangıç zordu ve doğuşundan dört yıl sonra, çoğu New York’da olmak üzere, yalnızca 43 üyesi vardı. Gelecek karanlık gözüküyordu.
İsmin Gücü
Ümitsizlik içinde, yöneticiler cemiyetin ismini değiştirerek Amerikalılara daha cazip hale getirmeyi denediler. Yeni isim “The Imperial Grand Council of the Ancient Arabic Order of the Nobles of the Mystic Shrine for the United States of America” Eski şeklin başına
“Empeıyal Konsey”, sonuna da “Amerika Birleşik Devletleri için ” ibareleri ilave edilince işler değişti. İlk Empeıyal Potentate (Hâkim Büyük Âmir) Fleming oldu. Ritüel zenginleştirildi ve biraz da reklam ilâve edilince, iki yıl sonra Shrinerlerin sayısı 425’e, mabet sayısı da 13’e yükseldi.
1880’lerde Cemiyet büyümeye devam etti. Toronto’da ilk Yıllık Toplantı tertip edildiğinde, üye sayısı 7210’a, mabet sayısı da 48’e çıkmıştı.
Bu dönemden sonra cemiyetin dışa dönük hasenat (fılantropik) yönü gelişmeye başladı. 1888 San Humma salgını, 1889 Johnston Sel Felâketi esnasında Shriner’ler yardım sağlamakta kendilerini gösterdiler. 1900’da, tümü hasenat işlerine eğilimli sayılan 55.000’i aşan Shriner’ler 82 mabette toplanıyordu. O yılın Empeıyal toplantısının sonunda, Washington’da, ABD Başkanı McKinley’in önünde bir resm-î geçit tertip edildi.
Hasenat işlerine paralel olarak resm-î geçitlere yönelik renkli kıyafetlerin kullanımı da gelişiyordu. Shriner’ler çok kez soytan kıyafetlerini seçmeye başladılar. Shriner bandolan kuruldu ve ilk Shriner sirki, Detroit’te 1906’da faaliyete geçti. O tarihlerden itibaren, yıllık Shriner resm-î geçidi Amerikan hayat tarzının bir parçası oldu.
Hasenat Çizgisinin Belirlenmesi: 1920 yılında Shriner’lerin hasenat yönü esas çizgisini buldu. Shriner’lerin sayısı 363.744’ü bulmuştu. Hâkim Büyük Âmir Freeland Kendrick her üyenin 2$ bağışlamasıyla sakat çocuklar için bir hastane kurulmasını önerdi.
Günümüzde, 18’i ortopedik olmak üzere 22 Shriner çocuk, üç yanık, bir ortopedik, yanık ve bel kemiği sakatlanmalan hastaneleri var. Bu yazı kaleme alındığı tarihe kadar Shriner’ler çocuklara ya da ebeveynlerine hiçbir mali külfet yüklemeden 700.000 çocuğu tedavi etmiştir. Bu, tek başına, dünyadaki en büyük masonik hasenat başansı olmuştur. Shriner bulunduğunu unutmayalım. Günümüzde, Kanada’dan Panama’ya kadar Amerika kıtasında, yanm milyon Shriner hasenatla meşguldür, cemiyet Avrupa’da da taraftar edinmeye başlamıştır.
Not: Hastanelerin dışında, Shriner’ler çocuk ortopedik tedavilerine yönelik protez geliştirme ve üretim merkezleri, konuşma ve duyma zorluğu rahatsızhklan için de çok sayıda tedavi merkezleri kurmuştur. Büyüyen çocuğun protezlerinin yılda birkaç kez değiştirilmesi gerektiğini anımsayalım. Hastanelere uzak olan acil çocuk vakalannın hastanelere zaman kaybetmeden yetiştirilebilmeleri için, pilot Shriner’ler bir teşkilat kurdular, çocuk ve ebeveynlerini gönüllü olarak taşıyorlar. Hastaneye kabulde de, tedavi, hastane masrafı talep edilmeyeceğinden, kimlik soruşturması, kayıt gibi zaman kaybettirici hiçbir işleme izin verilmiyor; hasta doğrudan tedaviye alınıyor, bürokrasi sonradan takip ediyor. (CL)
1 -The Square, Haziran 2006, okuyucuların soruları üzerine, editör ekibinin müştereken hazırladığı rapor
Çeviren: Çelil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 75