Blog

Şerefe Kadeh Kaldırma – Ateş

Orta Çağ Masonları bir olayı kutladıkları zaman, içinde bir dilim kızarmış ekmek (toast) bulunan şarap dolu “sevgi kupasını” elden ele dolaştırırlardı, tur ta­mamlanınca, ev sahibi veya şeref misafiri kendine dönen kupayı diker, dibinde kalan ekmeği de yerdi. Bu kızarmış ekmekli sevgi kupası âdeti bazı İngiliz Üni­versitelerinde, bu günde sürdürülmektedir.

Çok içmenin gelenek olduğu bir çağda Operatif Masonluk Spekülatife dö­nüşmüş, bu arada da Loca içinde belirli durumlarda şarap içme âdeti muhafaza edilmiştir. 18. Asrın başlarında, bazı Localarda tekris merasimi esnasında “Sır saklayan Kalbe ve Susmasını bilen Dil’e” kadeh kaldırıldığı bilinir.

Askerî bir disiplinle aynı anda kalkan, beraberce dudaklara götürülen, aynı anda vurarak masamn üzerine iade edilen şarap kadehleri, ilk Alman Masonları­nın (Steinmetzen) yemin merasimlerini tamamlardı. Aynı uygulama, zamanın diğer Alman mesleki kuruluşlarında da izlenebilir.

İngiliz Locaları kutlama ve ziyafetlerinde şerefe kadeh kaldırılacak pek çok fırsat vardır. Ziyafet Üs.nm masasmda, kadehlerin hangi sırayla ve kimlere kal­dırılacağına dair bir liste mevcuttur. Ziyafet Üstadı, sırayı değiştirmeden, duru­ma göre bunların bir kısmını atlayabilir.

İlk kadeh Kral ve Meslek Erbabına kaldırılır. Bu çift değerli şerefe içme za­man zaman tartışma konusu olmuş, bazı Masonlar önce Krala sonra Mesleğe ka­deh kaldırmak istemişlerse de, an’ane galib gelmiştir.

Glasgow’da 3 No.lu St. John Locasının müzesinde bulunan ve özel “ateşle­me” kadehleriyle sürahilerin saklandığı dolabın kapısında “Tanrı Kralı ve Meslek Erbabını korusun, 1684” yazısı okunmaktadır.

1738 tarihli Anderson yasalarına göre, İskoç Masonları 1440 yılında Kral I.ci James ve Masonlar için bu çifte şerefe içmişlerdi.

1738-1767 arasında, Üstat şarkısı söylendikten sonra Kral ve Meslek Erbabı­nın şerefine içilirdi. Dublin Parlamento Binası temel atma merasimi (1751) zabıt­larında da aynı çifte şerefe içme olayına rastlanmaktadır.

Başlıca Kadeh Kaldırma Vesileleri:

— Ziyaretçi Kardeşlere kadeh kaldırmak ihmal edilmezdi. Bernard E. Jones K., günümüzde, Locasında ziyaretçilerin şerefine kadeh kaldırmak üzere aşağı­da gösterilen ayrı bir ritüelin geliştirilmiş olduğunu yazar:

“Üs. Muh.: K.lerim, §imdi ziyaretçilerin şerefine kadeh kaldıracağız. 1. Na. K.im, Batıdan gelen mesaj nedir?

1. Na.: Gelenlere sulh.
2. Na.: Ayrılanlara bolluk.

Üs. Muh.: Ve KK.lerim; Doğudan gelen mesaj kalanları kutsamadır.

Sulh—Bolluk ve Kutsama—ZİYARETÇİLERİMİZE.

K.ler: Sulh, Bolluk ve Kutsama—ZİYARETÇİLERİMİZE.”

Başka Localarda ziyaretçilerin koro şarkı ile de karşılandığı görülebilir.

— Ebedi Meş.’e intikal etmiş K.lere kadeh kaldırma geleneği kaynağını I. Dünya Şavaşında bulur. Bu merasimi “sessiz ateş” (matem alkışı) tamamlar.

— Masadan masaya kutlamalar: Aniden heyecanlanarak komşu masada oturan K.lerine kadeh kaldırmak veya aynı şekilde mukabele etmek eski bir gele­nektir. “Magpie and.Stomp İnn”‘de Masonların toplu yemeği hakkında 1722 ta­rihli bir yazı şöyle der: “… Klerin şarkı söylemeleri ve sık sık, masadan masaya biribir- lerinin şerefine kadeh kaldırmaları sonucunda politika gibi keyif kaçıran konulara sıra gelmezdi”

Dr. Anderson, Montagu Dükü, Johnün 1721 de Bü. Üs. seçildiğinde, “usulü­ne uygun” şerefe içildiğini kaydeder.

İlk yasa kitabının sonlarına, c. 1723, Anderson, ilk ikisi kendi bestesi olan şar­kılar ilâve etmişti. Bunlardan biri olan Üstat Şarkısı beş kısım olup, her kısmın so­nuna şerefe

içme talimatı getirilmişti: Bunlar sırasıyla: Bü. Üs., Üs. Muh, Na.lar Masonluk sanatına hizmet vermiş İmparator Kral, Prens, Asil, Halk, Rahip ve Bil ginlerin anısma, son olarak da Asil Masonların şerefinedir.

“Tüm ciddî işler tamamlandıktan sonra söylenecek”—Çırak şarkısından da şu mısraları okuyoruz:

“Kabul edilmiş Masonun şerefine kadeh kaldırın.

El ele tutuşun

Biribirinize destek olun.

Neş ‘eli olalım, yüzümüz gülsün:

Hür ve Kabul edilmiş Mason olarak

Her ölümlü insan

Böyle asil bir kadehi

Kaldırmaktan şeref duyar.

Şerefe içme erkânı: Bir dostun sağlığına kadeh kaldırmak ve “bu şarabı sana içiyorum” demenin kaynağı Yunan Mitolojisine kadar dayanır. Musevilik ve Hristiyanlıkta kutsal şarap ve sembolizmasını araştırmak konumuzun dışında kalmaktadır. Mason merasimlerinde kaldırılan kadehe belirli bir el hareketi yap­tırılır. İleri—sol—sağ olarak izlediğimiz bu hareket Masonlara yeminlerini hatır­latır. Bazı tarihçilere göre Jakobitler (sürgündeki II. James taraftarları) tanınmak üzere içerken bu el hareketini yaparlardı. Rastladığımız başka ilginç izahların ba­zıları ise: İskandinav Tanrısı Thor’a saygı işareti, Hristiyanlann haç çıkararak gı­dayı takdis etmeleri, Duvarcı ustalarının mala ile harcı yerden alıp soldan sağa yaymaları şeklindedir. Aslında böyle zorlamalara gerek de yoktur; söz konusu işaretin yalnızca kapalı ve korunmuş bir mahalde uygulanması bunun ilk spekü­latif Masonların tanmma işareti olduğunu gösterir.

Ateş: Kadeh kaldırırken “Ateş” demek ve kadehi masanın üzerine bıraktık­tan sonra alkışlamak çok eskilere dayanır. Aslında alkış, kadehi masaya vurup kırmanın yerini almıştır. Tarih içinde, önem verilen bir temenniden sonra kadehi kırmak, toplu sesle belirtmek, belki de şarabın dibine kadar içildiğini kanıtlamak içindi.

İngiliz Localarında kadeh kaldırma erkânına “firing” (ateşleme) denir. Fran- sızlar “Feu” (Ateş) tabirini kullanırlar. Alman öğrenci topluluklarında kadehler birlikte kaldırılır, dairesel bir hareketle masaya indirilip aynı anda, tek sesle kırı­lırdı. Önemli bir temenniden sonra askerlerin merasim ateşi de bu geleneğin kay­nağı olabilir. Nitekim, ABD ve Karaib adalarında ateşlemeye “batarya” denir.

Preston’da (c. 1684) esnaf gildleri başkanının is’ad töreninde, Belediye Baş­kanı kilise kapışma gelince, karşılama konuşmalarının yapıldığı, kendisine de bir kadeh şarap verilerek, sırasıyla, Kral, Kraliçe, Asilzadeler ve Halk için içilmiş ol­duğu, Başkanın da her kadeh kaldınşında askerlerin havaya bir salvo ateş ettikle­ri kaydedilmiştir. “Hannibal” gemisi kaptanı Thomas Philips 1694 tarihli seyir defterinde Afrika’nm Batı sahillerinde “Cape Coast” Kalesinden ayrılmadan ön­ce, Kale subayları ile olan

vedalaşma törenini şöyle anlatır: “Her iki gemiden altı­şar adet güverte topunu barutu ile bareber sahile çıkarmış, başlarma da topçu er­lerini dikmiştik… Her şerefe kadeh kaldırışımızda erler neş’e ile topları ateşliyor­lardı”. Cannongate Kilwinning Locası 1820 yılı zabıtlarında şaraba “cephane” denmektedir.

Ateşleme Kadehleri: Silah yerine geçen bardak, zamanla kalın dipli, kırıl­maz, kulpsuz kadehlere yerini bırakmıştır. Cam sanayinin henüz gelişmediği za­manlarda bardaklar pahalıydı ve Klerin kadehleri “kuvvetle”, ama “kırmadan” masaya vurmaları beklenirdi. Hattâ, 1767 tarihli Wakefield Locası zatitlarında “Ateş esnasında patlayan bir bardak” için bir K.e bir şiling ceza kesildiği görülür. Bazı Localar içme bardaklarının yanında “ateşleme kadehleri” bulundururlardı. Masonik müzelerde görebildiğimiz bu ilginç kadehler som camdan yapılmadır ve her iki tarafları da vurmaya elverişli şekildedir. Dolu, ya da boş, ateşleme ka­dehlerini Masonik semboller süslerdi.

Ateşleme: 1737 tarihli bir Fransız ifşaatında bugünkü “Ateşleme” geleneği­nin ilk tanımını okuyoruz: Bü. “Tekris merasiminin sonunda, K.ler otururlar ve Bü. Üs. m izniyle yeni Kderin şerefine içerler; Her K. in önünde şişesi vardır… Bü. Üs. “elle­rinizi silahınıza götürün” komutunu verir. Peşinden kadeh üç ayrı hareketle dudaklara, sonra soldan sağa ve ileri götürülüp masaya dikine indirilir ve üçlü alkış tutularak üç ke­re “Vivat” diye bağrılır.” Bu metin İngilizce, Almanca ve Felemenkçe’ye tercüme edilerek 1737/8 yıllarında bir kaç kere basılmıştır.

Kendi Mason olmayan Abbe Gabriel L. C. Perau’nun “Hür Masonlarm Gizi” başlıklı 1742 tarihli ifşaatı çok detaylıdır.: Üs. Muh. masanın başında Doğuda, Na. lar, karşısında, Batı’da yerlerini alırlar. Tekris merasimi olmuşsa, yeni K. şeref ko­nuğu olarak Üs. Muh. nin yanına oturtulur…

“Herkes oturduğunda önünde bir şişe bulacaktır. Şişeye namlu, şaraba Kır­mızı Barut, suya da Beyaz Barut denir. Kulplu bardaklar kırılacağından, “Top” adı verilen kulpsuz, kalın dipli kadehler kullanılır. “Merasimle kadeh kaldırıldı­ğında, “Barut al” kumandası üzerine herkes ayağa kalkar ve Üs. Muh. “Doldur” emrini verir ve her K. kadehini doldurur”. Silah İleri, Nişan al, Ateş, “Büyük Ateş” komutları içme esnasında uygulanan sırayı belirtir. Üs. Muh.i izleyerek ya­pılan bu hareketlerin ilkinde eller kadehe uzanır, ikinci komutta kadehler ileri kalkar, son komutta da şarap içilir. Kadehler ileri doğru kalktıktan sonra, hareket sol omuzdan sağ omuza doğru olup, içtikten sonra gene üç tempoda masaya ko­nur, alkış tutulur ve üç kere “Vivat” diye bağırılır.

“Bu içme tarzı tahminlerin üstünde şaşırtıcıdır; hiçbir askerî akademide bu kadar dikkat, beraberlik, merasim ve haşmetle yapılan manevra olamaz. Toplu­luk ne kadar kalabalık olursa olsun, tek adam gibi davranır; tempo dışında kalan bir kişi göremezsiniz ve sonuna kadar süren bu beraberliği seyretmek büyüleyi­cidir. Kadehler masaya iade edildiklerinde çıkan ses güçlüdür, ama, asla karışık değildir; en sağlam bardakları kıracak kadar serttir ve tek ses duyulur; bu neden­le de kulpsuz kadeh kullanılan

“Tesadüfen biri geri kalırsa, Üs. Muh., kadehleri tekrar doldurtmadan, hare­keti yeniden başlatır. Uyamayanlar genelde henüz gelenekleri bilmeyen yeni tekris olanlardır.

“İlk kadeh Krala, sonra, sırayla Bü. Üs., Üs. Muh., I Na., II Na. ve Loca K. leri şerefine kalkar.

“Yeni tekris olanların ve ziyaretçilerin şerefine Na.lardan sonra içilir… Mera­simle kadeh kaldırılınca herkes ayağa kalkar.”

Bu detaylı anlatımda hareketin İleri — Sol — Sağ şeklinde olduğunu görüyo­ruz. Daha önceki ifşaatta Sol — Sağ — İleri sırası belirtiliyordu.

Biribirini teyid eder mahiyette yukarıdakilerine benzer ifşaattan, 18. asrın başında, Masonların masa âdâb ve merâsimine çok bağlı oldukları anlaşılmakta­dır.

1751 de yayınlanan “Le Maçon Demasque” isimli ifşaat İngiltere’de 1766 yı­lında “Tüm Haşmetiyle Hz. Süleyman” adı ile tercüme edilmiş, “Strand Tavern” Locası Üs. Muh.i Thomas Wilson da bu esere önsöz yazarak sahip çıkmak iste­mişti. Burada, kadeh kaldırma merasimi daha önce tarif edilene benzer şekilde anlatılır. Eylemin sonu ise şöyle anlatılır.: “Şarap içildikten sonra, kadeh mide hiza­sında havada bir noktaya doğru ileri, oradan sol ve sağ omuzlara götülür, Üs. Muh. in 3 ‘e kadar saymasından sonra da kadehler darbe ile masaya indirilir, üç kere üç alkış tutulur ve üç kere “HÜZE” diye bağrılır.”

1760 yıllarından sonra İngiltere’de de birçok ifşaat yayımlanmıştır. Bunlarm arasında en önemlisi “J ve B” isimli olanıdır. 1762 tarihli bu ifşaât 1800 yılma kadar bir çok kez basılmış olup “Ateş” le ilgili kısım İngiltere Bü. Locası kütüphanesinde bulunan 1763 baskısından alınmıştır:

“Kısım III-İçme adabı:

“Masanın üzerine yeterince şarap ve punç bulundurulur ve her kişi önünde­ki bardağa istediği içkiden istediği miktarda koyar. Ancak, ya sırası geldiğinde veya herkesle birlikte içer. Şerefe kadeh kaldırılacağında, Üs. Muh. önce kadehi­ni doldurur ve K.lerden kendisine uymalarını ister. Sonra, Üs. Muh., “K.lerim toplarınızı doldurdunuz mu?” diye sorar. Na. 1ar, “Doğuda ve Batıda hepimiz toplarımızı doldurduk” cevabmı verirler ve askerî disiplinle Üs. Muh. in hareket­lerini izleyerek içerler. Üs. Muh. şerefe kadeh kaldırırken üç kere üç alkış isterse, kadeh tutan ellerini kol boyunca ileri fırlatıp üç kere boğazlarmm önünden geçi­rerek üçlü hareketle masaya indirirler. Yaklaşık elli kişi olmalarına rağmen tek insanmış gibi hareket tamamlanır, sonra ellerini güğüs hizasma kaldırarak, sağa doğru üç kere üç alkışlarlar ve “HÜZE” diye bağırırlar”.

Günümüzde Ateş: İngiltere Bir Bü. L.sınm 1919 yılında yayımladığı “The Etiquette of Freemasonry” adlı eserde, merasimle kadeh kaldırma sırası ile alkı­şın 3’ün kaç katı olacağı aşağıdaki cetvelde belirtilmiştir:

Kral ve Masonluk:                                          3×9

Bü. Üs.:                                                             3×9

Bü. Bölge Üs.:                                                  3×9

Bü. Üs. Yardımcısı:                                         3×7

Bü. Na.lar:                                                        3×5

Diğer Bü. Görevliler:                                      3×3

Üs. Muh.:                                                          3×5

Ön. Üs. Muh:                                                   3×5

Ziyaretçiler ve K.ler                                        3×3

Aynı eserde ateşleme sırası aşağıdaki gibi verilmektedir:

İleri — Sol — Sağ; İleri — Sol — Sağ; İleri — Sol — Sağ; Üs. Muh. 3’e kadar sa­yar; Ç. İşareti, 1—2—3 (alkış); Ç. İş.; 1—2 —3; Ç. İş.; 1—2—3.

Celil Layiktez

Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 16

 

30 November 2020