KRALİ ARK (ROYAL ARCH) DERECESİ
Royal Arch’ın ilk uygulamalarına İngiltere’de 1740’h yıllarda rastlıyoruz. İlk yazılı referans ise Ocak 1743 tarihli “Faulkner’s Dublin Joumal”da bulunmaktadır. Gazetede İrlanda’nın Youghal Kentinde, loca kardeşleri merasimle sokaklardan geçerken, iki Mükemmel Üstadın taşıdığı Kralî Ark’m arkasından Üstadı Muhteremin yürüdüğü tasvir edilmektedir. İngiltere Büyük Locasının bölünmesinden sonra “Antients”lerin (Eskiler) 4 Mart 1752 tarihli Büyük Kurul Toplantı tersimatında, Thomas Phealon ve John Macky adlı iki sahtekârın, bir koyun budu yemeği karşılığında birçok kişiye Royal Arch derecesini bilinçsizce vermiş oldukları yazılıdır. Olay “koyun budu skandali” olarak anılır. ABD’de de Royal Arch’la ilgili ilk tersimat 22 Aralık 1757 tarihini taşır. O gün, Fredicksburg, Virgi- nia’da bir yüceltme (tekris) merasimi uygulanmış. Bu tarihlerden R. A.’m 3 cü derecenin yaygınlaşmasından hemen sonra başladığını görüyoruz.
Çıraklık İngiltere’de 1200’lü yıllarda müesseseleşmiş. Bazı mahkeme kayıtlarından 1400’lerde çırakların hala ustalarının malı olduklarını, hür olmadıklarını ve bu nedenle de bir locanın üyesi olamıyacaklarını görüyoruz. 1598 ve 1599 tarihli iki ayrı İskoç Locası tersimatından, o dönemde iki dereceli bir sistemin uygulandığı anlaşılıyor. Önce çırak, “kabul edilmiş çırak” oluyor. Bunun için çırağın ustasının yanında en az üç yıl çalışmış olması gerekiyordu. Çırak “kabulünden” 7 yıl sonra Kalfa, yani eğitimini tamamlamış bir Mason olabiliyordu.
100 yıl sonra 1696 tarihli bir İskoç ritüelinde rastlanan “Kalfa veya Üstat” ibaresinde, ilk defa Üstat kelimesi kullanılmıştır. Loca içinde Kalfa ve Üstat eşit kişilerdi, ikisi de tam eğitimliydi. Loca dışmda Kalfa işçi, Üstat ise haremi yatırabile- rek vatandaşlık hakkını kazanabilmiş ve böylece de işveren olabilmiş kişiydi. Er yada geç Üstatların Kalfalardan ayrılma arzusu oluşacaktı ve 1725 yılında, İngiltere’de 3 cü derece uygulamasının başladığım ve 1730’larda da yaygınlaştığını biliyoruz. İşin bu safhasında artık herbir derece için ayrı merasimler yerleşmişti. Şimdi, mantıki olarak, bir dereceye daha ihtiyaç vardı. Üstadı Muhteremler diğer 3 dereceli masonlara göre bir ayrıcalık, onlardan ayrı çalışabilmek istiyorlardı. Beklenen 1740’h yıllarda gerçekleşerek, Üstadı Muhteremler derecesi şeklinde bir uygulama başladı.
Yukarıda, derecelerin oluşması basitleştirilmiş bir tablo şeklinde çizilmişse de bu çizim gerçeğe uygundur ve son Üstadı Muhteremler derecesi kısa zamanda R.A. şekline dönüşmüştür.
İlk üç derecenin ana konusu Melik Süleyman’ın Kudüs’de ilk mabedi inşa etmesidir. Tevratta, Mâbedin inşaatı için Sur Kralı Hiram’ın Melik Süleyman’a, dul kadının çocuğu usta mimar Hiram’ı yollaması ile ilgili referanslar çok olmakla beraber, Ustanın ölümü ile ilgili tekbir kayıt yoktur. Bu efsane, temel bir namus ve fazilet
ilkesini canlandırmak üzere sonradan yakıştırılmıştır.
Hiramik efsane doğal bir gelişme olarak kabul edildiği takdirde, sahnenin artık bir sonraki gelişmeye de hazır olduğunu kabullenmek gerekir.
- A. 3 cü derecenin doğal gelişimidir ve başlayan Üstadı Muhteremler derecesinin yerine oturmuştur.
Derece 3 adaya birden tevcih edilir. Aday sayısı üçten az ise, efsanenin temsili esnasında eskilerden seçilen Kardeşlerle sayı üçe tamamlanır.
Ancak, Üstadı Muhteremlik yapmış Kardeşlerin sayısal azlığından, kısa zamanda kaide değiştirilmiş ve “Ahiman Razon”un [Bölünmeden sonra Anti- ents’lerin (Eskilerin) Anayasası] 1756 baskısında, küçümseyici bir ifadeyle, Modemlerin fiilen Üstadı Muhteremlik yapmamış kardeşlere dahi sembolik olarak Üstadı Muhteremlik sırlarını tevcih ettiklerini ve sonra da onları R.A. derecesine yücelttikleri yazılmıştı. Üs. Muh.lik sırlarının verildiği kısa merasime “Passing the Chair” (Tahttan Geçme) merasimi denir. 1758 yılında İngiltere’nin Bristol kentinde birçok Kardeş R.A. derecesine yüceltilmişti. Aralarında Üs. Muh.lik yapmamış olanlar için önceden bu “Passing the Chair” merasiminin uygulanmış olduğu tersimata geçmiştir.
Eskilerle Modernlerin Büyük Localarının 1813 yılında birleşmelerinden sonra Büyük Şapitrler de 1817’de birleşmişti. Bu birleşme esnasında, Üs. Muh. lik yapmamış Kardeşlere “Passing the Chair” merasiminin uygulanmasından vazgeçilmiş olunmasına rağmen, bu uygulama İngiltere’de yer yer 1850’li yıllara kadar sürmüş, günümüzde dahi, birçok ABD jürisdiksiyonunda, Üs. Muh.lik yapmamış Üstad’a çok kısa bir geçişle ayrı bir ön merasim uygulanmtadır. Ancak bir R.A. Şapitrinin başkanı mutlaka fiilen Üs. Muh.lik yapmış olmalıdır.
KRALI ARK EFSANESİ VE RİTÜELİNİN ESASLARI:
- Yahudiler Babil esaretinden dönerek ikinci Mâbedi inşa ederler (Ezra, Ne- hemiah, Zorobabel).
- Temel kazılırken bir mağaraya rastlanır. Mağarada Kutsal Ark’ın kalıntıları ile bir altar Altar’m üzerinde kaybolmuş kelime kazılmıştır. Kelime yeniden bulunmuştur, ancak dört harfli olan bu kelimenin telâfuzu caiz değildir.
- A. Locasına Şapitr denir. Şapitr içinde Görevler 4 kademelidir. Birinci kademeye “Yüceltme Merasimi” ile varılır. Diğer kademelere bir İs’ad merasimi ile geçilir.
- Ritüel ve Merasimlerin düzenlenmesi 1834 yılında tamamlanmıştır. Bugün mevcut olan başlıca Domatic, Aldersgate ile Standard ritüellerinin temeli 1834 yılındaki çalışmaya dayanır.
R.A. – – •> I I
25 Kasım 1813 tarihli Ingiltere Birleşik Büyük Locasının birleşme zaptının ikinci maddesi şöyledir:
“Saf ve Kadim Masonluk yalnızca üç dereceden oluşur.- başkası yoktur; bu derece Çırak, Kalfa ve Kutsal Royal Arch Alî Derecesini de kapsıyan Üstat dereceleridir.”
Dolayısıyla, aslında bir dördüncü derece gibi gözüken R.A., üçüncü derecenin
gerek şeklen gerekse de efsane olarak tamamlayıcısıdır ve Büyük Locaya bağlı kalmaktadır. Hatta, 18 Mart 1817 Büyük Şapitrlerin birleşme metninde her Şa- pitrin mutlaka bir locaya bağlı olması gereği vurgulanmıştır. Şapitr bağlı olduğu locanın ismini almamışsa dahi, o locanın numarası ile anılır. Tabiatıyla, örneğin, aynı gün toplanan birden fazla locanın müştereken bir Şapitr kurma imkanları vardır, ancak Şapitr kurucu locanın numarası ile anılacaktır.
MARK MASTER VE ROYAL ARCH DERECELERİMİN İLİŞKİSİ:
Royal Arch ve Mark dereceleri Avrupa ülkelerinde ilk üç derecenin bir unsuru olarak uygulanırken, ABD York Ritinde “Capitular” dereceler tabir edilen felsefi dereceler yapısında yerlerini alırlar. Capitular dereceler 4 dereceli bir pira- middir. Piramidin dibinde Mark Master, sonra Past Master ile Most Excellent Master, piramidin tepesinde de Royal Arch dereceleri vardır.
Royal Arch ve Mark Master dereceleri Masonluğumuza hareket ve çeşitlilik getireceklerdir. Royal Arch Şapitrlerinin sayısı çok arttığında, ritüellik ve tüzük- sel ayarlamalar için bir Royal Arch Büyük Şapitri de ileride kurulabilir. Bu Büyük Şapitr Büyük Locanın Royal Arch Komisyonu gibi çalışır.
BİZDE ROYAL ARCH :
İskoçya Büyük Locası arşivlerinde yapılan araştırma sonucunda, İstanbul’da 20 Eylül 1865 tarihinde, “Thistle of the East” isimli ve 107 sayılı, İzmirde’de 18 Haziran 1869 tarihinde “Homer” isimli ve 132, sayılı birer Royal Arch Şapitrlerinin İskoçya’dan aldıkları beratlarla kuruldukları ve her iki Şapitr’in de 1924 yılında beratlarını ana localarına iade ederek kapandıkları saptandı. Berat ve mat- rikül liste fotokopileri arşivimize konmak üzere tarafımıza yollandı. Beratların başlıklarını 12 ve 13. cü sahifelerde yayınlıyoruz.
1965 yılında Türkiye Büyük Locasını tahsis eden İskoçya Büyük Locası Büyük Üstadı Lord Bruce, yeni ünvanıyla Lord Elgin, bu defa, muntazam büyük locaların hemen hemen hepsinde bulunan Royal Arch Şapitrini ülkemizde uyandırmayı teklif etmektedir.
Kaynaklar:
- Harry Carr’s World of Freemasonry (Harry Carr’ın tophi yazıları).
- More Light on the Royal Arch.
- The Relationship between the Craft and the Royal Arch.
- Beyond the Craft, Keith B. Jackson: The Holy Royal Arch.
- A History of the York and Scottish Rites of Freemasonry, Henry Ridgely Evans.
- Royal Arch Matters, Royal A. Wells
- iskoçya Royal Arch, Arşivleri, Edinburgh
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 14