İskoçya’da Operatif Masonluktan Spekülatif Masonluğa Dönüş:
İlk Spekülatif Mason ve Mary’s Chapel Locası: (1599 sonrası)
(Geçen sayımızda Mary’s Chapel Locasının bulunan ilk tersimatını yayınlamıştık. Bu kez, aynı locada 1641 yılında tekris edilen Robert Moray adında bir spekülatif masondan bahsetmek istiyoruz.)
1599 ile 1686 yılları arasında 340 haricî Mary’s Chapel Locasına kabul edildi. Bunların arasında 1641 yılında tekris edilen Robert Moray vardı. Robert Moray kesin olarak operatif mason değildi. Şubat 1657’de arkadaşı, sonradan Earl of Kincardine unvanını alacak Alexander Bruce’un sıtma (quartan ague) hastalığına yakalandığını öğrenerek, ona yardımcı olmak ve moral vermek üzere kendisine bir çok mektup yazdı. Bu mektuplarında tedavi amacıyla değişik ilâç ve perhizler öneriyordu. Mektupların birinde, Robert Moray, Alexander Bruce’un hastalığa karşı mücadele ve irade gücünü artırmak için “mason gibi davranarak, bir taş ocağında fiilen çalışmasını” önermişti.
Aynı mektubunda, Robert Moray bir Mason Markasını ve latince bir düstur (motto) edindiğini yazıyordu. Düstur: “esse apıam videri” idi. Bu yazı düsturun anlamı üzerine yoğun bir tartışma başlattı. Bruce’e göre, düsturun anlamı “görülmek yerine var olmak” idi. Oysa, Moray bunu “başkası gibi görünmek yerine, var olmak” olarak anlıyordu. Ve şöyle ilâve ediyordu: “Tanınmayan ama değerli bir kişi olmayı, kendimi olmadığım bir kişiye benzetmeye tercih ederim”. Basit bir ifadeyle, “gerçekte ne olduğun görünüşünden önemlidir” diyordu Moray.
Daha ileri bir tarihte yazdığı başka bir mektubunda, Robert Moray Mason Markasını çizmişti: bu bir beş köşeli yıldızdı. Moray Bruce’a beş köşeli yıldızın kaybolan sağlığı geri getirme özelliğine sahip olduğunu yazıyordu. Bunun için, yıldız küçük parçalara kesilecek ve düz hatlarla köşeler birleştirilerek, Yunan alfabesiyle HYGEIA kelimesi yazılacaktı. Kelimenin Yunanca anlamı sağlık ve iyilik demekti.
(1) Year Book of Antient Free and Accepted Masons od Scotland, Edinburgh 2000.
Yukarıda sözü edilen, Latince’den Yunanca’ya geçen, yüksek seviyede entelektüel yazışma, Robert Moray’in basit bir operatif Mason olmadığını göstermektedir. Markasını da henüz yeni edindiğine göre, meslekte eskimiş bir mimar olmadığı da belli olmaktadır. Fiziksel gücü azalmış, sıtmalı bir entelektüel olan Alexander Bruce’a sağlık kazanmak üzere bir taş ocağında çalışmasını önermek de, “git sen de mason ol, orada huzur bulursun “ demenin başka bir şekliydi.
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 46