Blog

I.Masonoloji Çalıştayı – Ankara

Masonluk ve Kardeşlik

Yurt dışından katılan konuşmacılar:

Trevor Stewart,

(İskoçya) Prestonian Lecturer (Ingiltere Birleşik Büyük Locasını resmen temsil eden konferansçı) ve Ouatuor Coronati Araştırma Locasının Önceki Üstadı Muh­teremi, Doktora çalışmasını 18. yüzyıl Ingiltere tarih ve edebiyatı üzerine yap­mış, Oxford, Cambridge, Harvard, Bor­deaux gibi ünlü üniversitelerde tarih se­minerleri organize etmiştir.

Tony Pope

(Avustralya) – Başkanlığını yaptığı Gü­ney Avustralya Araştırma Locası; Avus­tralya ve Yeni Zelanda Masonik Araştır­ma Konseyi (ANZMRC) -Prince Hall Ma­sonluğunu araştıran Phylaxix Cemiyeti ve daha bir çok araştırma birimlerinin üyesi. Phylaxis Cemiyeti tarafından yı­lın adamı seçildi (1999). Harashim araş­tırma dergisinin editörü, yazar, uluslara­rası konferansçı.

John Belton

1998 yılında 9659 numaralı İnternet Lo­casının kurucu Birinci Nazırı olmuştur. Anglosakson ülkelerde savaş sonrası Masonluğun gerilemesi üzerine araştır­malarını yoğunlaştırmıştır. Ars Ouator Coronati, Illinois Araştırma Locası, Here- dom, The Square, Freemasonry Today, İskoçya Büyük Locası 2006 yıllığı, Phi- lalethes, Harashim, gibi masonik araştır­ma dergi ve kitaplarda makaleleri yayın­lanmıştır. Uluslararsı’toplantılarda Masonluk tarihinin değişik veçheleri hak­kında aranan bir konuşmacıdır.

Fabio Venzi

Sapienza Üniversitesi sosyoloji bölü­münden İtalyan Masonluğu ve Faşizm arasındaki ilişki üzerine yazdığı tezle mezun oldu. Sheffield, Roma Üniversite­leri, Canonbury Masonik Araştırma Mer­kezi, ve Edinburgh Uluslararası Hürma- sonluk Tarihi üzerine konferans ve semi­nerlerde konuşmacı olmuştur. Fabio Venzi’nin Neoplatonizm üzerine masonik ve felsefi araştırmaları ve konferansları ünlüdür. Birçok makale ve kitap yayım­lamıştır. 2001’de Muntazam İtalya Bü­yük Locasına Büyük Üstat seçilmiştir.

Fabio Venzi son dakikada geçirdiği aküt bel fıtığı rahatsızlığı nedeniyle çalıştaya fiilen katılamamış, metnini başkası tara­fından okunmak üzere yollamıştır.

Türk konuşmacılar

Asım Akin, Savaş Özkan Savaş, Çelil Layiktez – Remzi Sanver, Yavuz Selim Ağaoğlu.

Açılış:

Büyük Üstat Salih Evcilerli,

Ankara Vadisini temsilen Ayhan İnal ve Mehmet Bekâr.

Oturum Başkanlari:

Cevad Gürer, John Belton, Remzi Sanver.

Ana batlarıyla sunulan tebliğler:

Yabancı Konuşmacıların tebliğleri

Trevor Stewart: İlginç bir Gustav Petrie davası

Trevor Stewart, belli başlı klasik tarih araştırma yöntemlerini özetledikten sonra kendi modelini sun­muştur. Bu modele göre tarih araştırması üç kademede yapılmalıdır.

İlk kademe somut olayların kısıtlı tarihidir. Olaya kim ka­tılmıştır, katılamn fiziksel ta­rifi, kimliği, olayın şartları, nerede, nasıl cereyan ettiği ve olayların sırası ve nasıl so­nuçlandıkları tespit edilir.

İkinci kademe bağlamsal (contextual) araştırmadır. İlk kademede araştırılan konula- nn 360 derecelik panorama­sıdır. Buna benzer ya da fark­lı olaylar başka yerlerde nasıl gelişmiştir, bu olaylar ilk ka­demede araştırılan olaylarla nasıl kıyaslanabilirler, ben­zerlikler ya da farklar nasıl izah edilebilir?

Üçüncü kademede felsefi bir inceleme yapılarak daha ge­niş, fikirsel bir tablo çizilir ve örneğin, olaylann geliştiği or­tamın kültür seviyesi araştırı­labilir ve benzer komşu kül­türlerle kıyaslama yapılabilir.

Bu teoriyi bir mobilya parça­sı ile renklendirelim. Diyelim ki araştırmacımız çok eski, görkemli bir Üstadı Muhte­rem koltuğunu araştırmak istiyor.

İlk kademe soruları şöyle ola­caktır: Bu nedir? Hangi ağaç­tan ve ne zaman yapıldı? Koltuğun özellikleri nelerdir? Yapan usta kimdir? Karşılı­ğında kaç para aldı? Koltuk nerelerde kullanıldı? Eskime durumu nedir?

İkinci kademe (bağlamsal) sorulara geldiğimizde, başka mekânlarda buna benzer kol­tuklar var mıdır? Onları kim yaptı? Dizaynı ve sonra da üretimi yapan kişiler Mason muydu? Hangi Locanın üye- siydiler? Talep artıkça koltuk maliyeti arttı mı? Günümüz­deki fiziksel durumları nasıl kıyaslanabilir?

Üçüncü kademe felsefi soru­larına geçtiğimizde şunları sorabiliriz: Özel amaçlı maso- nik mobilyaların yapılması Loca ritüellerinin gelişimine etken olmuş mudur? Özel mobilya yapımı, başlangıçta­ki gibi Masonların üst kat meyhane odalan yerine ken­dilerine ait binalarda çalışma­ya başladıklarına işaret sayı­labilir mi? Büyük çiftlik evleri için yapılan mobilyalarla bu ritüel amaçlı mobilyalar nasıl kıyas kabul eder? Taht şek­lindeki Üstadı Muhterem kol­tukları, başlangıçta merasim­siz göreve getirilen Loca baş- kanlarının görev statüsünün zaman içinde geçirdiği evrimi nasıl anlatıyor?

Trevor Stewart daha sonra, bu modeli savaş yıllarında Ma­sonların davranışını incele­mek üzere kullanıyor. Malze­me olarak da, Gustav Petrie isminde renksiz, önemsiz bir AvusturyalInın 1. Dünya Sa­vaşı öncesinde İngiltere’ye yerleşmesi, orada bir Locaya intisab etmesi, savaş çıkınca milliyetçi akımların gazabına uğrayarak Avusturya’ya dön­mek zorunda kalması, Savaş sonrası İngiltere’ye dönmesi, eski Locasına sevgi ile kabul edilmesi, bu arada savaş yıl­larında Almanya’da katıldığı Loca Kardeşlerinden getirdiği Kardeşlik mesajlannı iletmesi, bunların da olumlu karşılan­ması, bu denli kısa bir zaman içinde değişen ve sonra tekrar değişen milliyetçi davranışları Loca tersimatlanndan alıntı­larla irdeliyor. Daha sonra, İkinci Dünya Savaşı esnasın­da Amerika’da kamplara gön­derilen Japon kökenli vatan- daşlann ve aralarındaki Ma­sonların durumu, cephede yaralı Masonların düşman Mason Kardeşler tarafından yardım görüp görmedikleri gibi konuları işledi.

Kısaca, iyi analiz edilen her malzeme bir sosyal ve tarih­sel araştırmaya meydan verebilir.

Tony Pope: Aslında Kardeşler (Brothers Under the Skin)

Tony Pope, Afrika kökenli Amerikalıların Prin­ce Hall Masonluğunu kurmaları, yaşadıktan sorun­ları ve günümüzde

yaygın tanınma durumlarına ka­dar ayrıntıları özetleyerek tebliğine başladı. Ulusla­rarası Hürmasonluğun münhasır

toprak bütünlüğü, tanıma, tanınmayan ama muntazam olduktan bili­nen Kardeşlerin ziyaret problemlerini hal etmek üze­re dünya Masonluğunda fırtına koparan, devrim ya­ratacak Güney Avustralya Büyük locasının aldığı cesur kararları açıkladı*.

 

John Belton: Uluslararası Kardeşlik – Kaybolmuş Olanın Arayışı

John Belton “Mason dünyasının ağır topları ulus­lararası politika oyununda mücadele ederlerken, bu Kardeşlerin endişelerine, sı­kıntılarına şahit oldum” diye söze başlayarak, iktidar hır­sı ve ego mücadelesinin hi­kâyesi olarak nitelendirebi­leceğimiz uluslararası Hür- masonluğun gizli tarihini belgeleriyle ortaya koydu. Ana hatlanyla:

1. 1762 – Hollanda – İngilte­re mücadelesi ve münhasır toprak bütünlüğü kavramı­nın gelişmesi
2. 1775 – Toprak bütünlüğü Massachussetts Büyük Lo­casının Prince Hall Locaları­nı reddetmesine vesile olu­yor. Bu yasak 200 yıl süre­cektir.
3. 1813 – Eskilerle Modern’ lerin anlaşması
4. 1818 – İrlanda -İngiltere mücadelesi
5. 1819 – Serbest bölge (Open Territory) kavramı ile ilgili Büyük Britanya’nın üç Büyük Locasının anlaşması

1. 1870 – 1880: Kebek Bü­yük locası ile İskoçya Bü­yük Locasının hükümranlık mücadelesi
2. Yunanistan meselesi: Makedonya, Kıbns olayları ve Yüksek Şura – Büyük Loca ilişkileri
3. 2001: Güney Avustralya Büyük Locasının yol göste­recek tarihi karan
4. İnternet ve PDF formatı
   bütün kapı arkası olayları açığa çıkarma yolu oldu.
5. Avrupa Birliği ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi:

• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin İtalya / Bü­yük Loca davasında, top­lantı hürriyeti adına, üyele­rin kimliklerinin açıklanma­sını isteyen İtalya hüküme­tini mahkûm etmiştir.
• Balsamo Kardeş GLNF’in (Fransa Milli Büyük Locası)
  muntazam olmadığına ka­naat getirdiği bir derneği zi­yaret edemeyeceği hakkın­da uyarılmıştı. Bu uyanyı yaparken, Büyük Loca, anayasasının 4. maddesinin sondan önceki paragrafına dayanıyordu. Paragraf şöy­le: “Fransa Milli Büyük Lo­casının bir üyesi, bu Büyük Locanın tanımadığı bir ör­gütün umuma açık olma­yan toplantılarına iştirak edemez”.

Nice Yüksek Mahkemesi ve sonradan Aix en Provence Temyiz Mahkemesi, Madde 4’ün sondan önceki parag­rafının “ifade edildiği şekil­de toplanma özgürlüğünü ihlâl ettiğini ve haksız ay­rımcılık oluşturduğuna” ka­rar verdi. Bu karara göre, herhangi bir Büyük Loca, Localarına kimi üye olarak alacağına, toplantılarına ki­mi kabul edeceğine karar verebilir, ancak üyelerinin Loca dışında ne yapacakla­rına dair komut veremez.

Böyle kararlar İnsan Haklan Beyannamesini imzalayan tüm devletler için içtihat oluşturur.

1. Venzi Hürmasonluğun kökleri Neoplatonik mi, Aydınlanmacı mıdır?

 

Seçkin bir yazar ve denemeci olan Fabio Venzi Roma’da La Sapienza Üniversitesi sosyoloji bölümünden, İtalyan

Masonluğu ve Faşizm arasındaki ilişkiler üzerine yazdığı tezle mezun oldu. De Hominis Dignitate ve Quattuor
Coronatorum adlı felsefi ve masonik dergilerin kurucusu ve editörüdür.

Fabio Venzi ‘nin mazereti dolayısıyla Hürma­sonluğun Neoplatonik köklere sahip olduğunu, as­lında Aydınlanma ile ilgili olmadığını iddia eden tebliğinin özetini Remzi Sanver sundu. Bu düşün­celeri Fabio Venzi başka Masonik forumlarda da açıklamış ve büyük tartışmalara neden olmuştu. Remzi Sanver tebliğ özetini sunduktan sonra, paylaşmadığı düşünceleri sunmak mecburiyetinde kalmış olmanın üzüntüsünü belirtti.

HKEMBL üyesi Kardeşlerin tebliğ özetleri:

Asım Akin: Kardeşliğin Felsefesi

Asim Akin tebliğinde Kardeşlik Felsefesinin Antik Çağ’dan Fransız İhtilali’ne, Pitagor Oku- lu’ndan Rose-Croix’lara uzanan geniş bir yelpa­zedeki tarihi gelişmesini ele alarak, “Evrensel Kardeşlik” kavramının Hürmasonluktaki anlam ve işlevini inceledi. Evrensel Kardeşliğin, Ma­sonluğun sahip olduğu insanlığın yücelmesi ül­küsünün başta gelen aracı olduğunu ifade etti.

Savaş Özkan Savaş: Kült, Mit, Rit ve Ritim
ile Antik Dünyanın Kardeşliği ve Sembolleri

Savaş Özkan Savaş “Tapmaklar gizli ki­taplardır” diye başladığı power point destekli teb­liğinde Antik Çağ’m tamı ve sembollerini Maso- nik sembollerle karşılaştırdı. Masonluk ritüel, sembol ve alegorilerle öğretir, kişiyi düşünceye sevk eder. Masonluğun hiç değişmeyen sembol­leri Süleyman Tapmağı üzerine olanlardır. Tebliğ kült, efsane, ritüel ve sembollerin arasındaki kö­ken ve anlam ortaklıklarını göz önüne sermeyi amaçlamıştı.

Yavuz Selim Ağaoğlu:
Kardeşlik’te kırılma, 1965

Yavuz Selim Ağaoğlu Türkiye de Ma­sonluğun Kardeşlik bağlan açısından kötü bir tecrübe olarak hatırlanan 1965 olayları kökleri­nin aslında Maşnk-ı Azam-ı Osmani’nin kurul­duğu tarihten başlayarak yıllar içinde aşama aşama gelişen bir sürece dayanmakta olduğunu söyledi. Bu süreç çerçevesinden bakıldığında, 1965 olaylannın birkaç hadisenin tetiklediği bir olaylar zincirinden daha derin sebepleri olduğu görülür. Diğer taraftan, genellikle göz ardı edilen bu sürece ilişkin temel mese­leleri ve belirgin ipuçlannı gözden geçirdiğimizde, konunun masonik kültür ile ilişkisini de takip etmek mümkündür. Ağaoğlu, Türkiye de Masonluğu’n tari­hinde 1965 yılında yaşanan “Büyük Kırılma”yı, hem tarihsel sürecin kökleri, hem de masonik kültür ve Kardeşlik kavranılan açısından inceledi ve Maso­nik Kültür’ün özümsemeleştirilmesinin önemine dikkat çekti.

Gelil Layiktez ve Remzi Sanver:

Dini mensubiyetten Yüce Varlığa: Masonlukta inancın birleştirici ve ayırıcı işlevleri

Çelil Layiktez ile Remzi Sanverin birlikte sunduklan, bazen tez ve antitez şeklinde karşı görüşleri savundukları, teb­liğlerinde, ana tema Hıristiyan! İskandinav Ritlerinde, Hıristiyan olmayan Masonların ancak ziyaretçi olarak kabul edilmelerinin Evrensel Kardeşlik ilkesine uygun olmadı­ğıdır. Bu durumun kökleri, ezoterizm, ta­rihsel gelişme, medeniyetler çatışması gibi konulan araştırdıktan sonra, çare olarak Hümanizma’ya vardılar.

Düşünürlerin skolastiğe reaksiyonu ola­rak, akl’ı hikmetle insanı aşan Hakikatin arayışı arasında var olabilecek çelişkileri yok etme çabasına Hümanizma diyebiliriz. Huntington’un Medeniyetler çatışmasını kültürel hümanizma, veya kültürler üstü hümanizma yok edebilir. Tesviye’nin 58. sayısının kapağında kullandığımız Picas- so’nun tablosu bu düşünceyi çok güzel ifa­de eder: her ırk ve ten renginde insanlar, bazen adımlan birbirine uymadan, ama el ele tutuşarak daire üzerinde dans ediyor­lar, gagasında zeytin dalı tutan barış gü­vercini de üzerlerinde uçuyor.

Royal Society Newton zamanında meka­nik felsefenin, aydınlanmanın vektörü Hürmasonluk olmuştu. Kültürel hümaniz- manın vektörü de Hürmasonluk olmalı, ve önce aynmcılığı bitirmeli, toleransı kendi içinde gerçekleştirmelidir.

Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 79

 

5 December 2020