FREEMASONRY UNIVERSAL, Kent Henderson & Tony Pope TÜRKİYE BÖLÜMÜ (1)
İlginç bir yeni yayın:
Türkiye Hür ve Kabul edilmiş Masonları Büyük Locası:
Kuruluş: 1909 Kaynak: Fransa, İngiltere, İskoçya & başkaları.
Adres…….. Telefon……..
E-posta: [email protected]®
Web sitesi: www.mason.org.tr
Loca sayısı: 175; Üye sayısı: 11.900
Ritüel: Türk ritüeli
Yayınlar: Tüzükler
Dergiler: Tesviye, Mimar Sinan
Tarih:
1738’den önce Türkiye’de, muhtelif Avrupa kökenli locaların bulunduğu belgelenmiştir. 1748 yılında, I. Mahmud, Papa XII. Clement’in “In Eminent!” (Nisan 1738) fermanına dayanarak, genelde uygulanmayan bir fermanla Hür Masonluğu yasaklamıştır. 18. yy.m sorunlarında, Fransız Devrimi ve Napolyon döneminde localar bir hayli gelişmiş ve çoğalmışlardır.
15/16 Haziran 1826 tarihinde, orduya reform getirmek isteyen Sultan II. Mahmud, yozlaşmış Yeniçeri Ocağına kanlı bir şekilde son vermiştir.
Yeniçeriler çoğunlukla Bektaşî olduklarından, Bektaşîlik de yasaklandı. Hür Masonluk da bir nevi Bektaşîliktir diye, kapatıldı ve bir çok mason sürgüne yollandı.
1856 yılında, Kırım Harbi ile Hür Masonluk yeni bir gelişme gösterdi. Aynı yıl, İngiltere’den beratını alan 988 numaralı Oriental Locası İstanbul’da kuruldu. 1860 ile 1870 yılları arasında 10 İngiliz locası ile, İrlanda ve İskoçya Büyük Localarından ve İtalya, Fransa İspanya ve Mısır Grand Orient’larından berat alan başka localar da kuruldu.
Muhtelif Padişahların Hür Masonluğa karşı aldıkları tavır nedeniyle Hür Masonluğun gelişmesi yavaş olmuştur. Masonlara karşı alman tedbirler II. Abdülhamid’in zamanında (1876-1909) en üst düzeye çıkmıştır. Abdülhamid Anglo-Sakson Masonluğunu destekliyor, hatta balo ve yardım işlerine para bağışında bulunuyordu. Diğer taraftan da, İtalya’nın Karbonarizm ve Risorgimento (Garibaldi, Mazini v.s.) ile Fransa Grand Orient’m ihtilalci politikalarını güden ve Osmanlı İmparatorluğuna meşrutiyeti getirmeye çalışan masonları takibata uğratıyordu. Bu “politik açıdan aktif Hürmasonluk” İtalyan, Fransız ve İspanyol loclarmda, İttihad ve Terakki politik partisini kullanarak devrim hareketini organize etmiş ve amacına ulaşmıştır.
1908’de meşrutiyet ilân edildi ve Abdülhamid, tümü Hür Mason olan bir komite tarafından tahtından indirildi. 1909 yılında Mısır’dan berat alan bir Yüksek Şûra, peşinden de Fransız, İtalyan ve İspanyol beratlarma sahip 14 loca tarafından ve Fransız Grand Orient’mdan mülhem bir OsmanlI Büyük Locası kuruldu. Yabancı jüridiksiyonlara bağlı locaların çoğu bu yeni kuruluşa katıldı. Bu loca sonradan Türkiye Grand Orient’ı adını almış ve 65 loca sayısına vardığı 1935 yılma kadar sürekli gelişmiştir. Türkiye’de siyasi iklimin bozulmasıyla, Grand Orient 1935 yılında, uyumayı tercih etmiştir.
1948 yılında Türkiye Yüksek Şûrası mavi locaları uyandırdı ve 1956 yılında 29 locayla Türkiye Eski ve Kabul Edilmiş Büyük Locası kurulana kadar, yönetimi elinde tuttu. Bu “yeni” Büyük Locayı İskoçya Büyük Locası Nisan 1965’de tahsis etti. O tarihte Türk Locaları İskoçya ritüelini esas kabul etmişler, ancak, özellikle Fransız olmak üzere, Kıt’a Avrupası miraslarını bu ritüele mas etmişlerdir. Büyük Loca, tüzüklerini de İskoçya tüzüklerini esas alarak tekrar düzenlemiştir.
1965 yılında ahenk bozulmuş ve 1966 yılında bir bölünme vuku bulmuştur. 29 locanın 7’si ayrılarak, Fransa Grand Orient’ı tarafından tanınan Türkiye Liberal Büyük Locasını kurmuşlardır. E.K.E.M.B.L.’nı 1970 yılında İngiltere ve İrlanda da tanımıştır ve günümüzde bu Büyük Loca dünya düzenli masonluğunun belli başlı bütün büyük locaları ile kardeşlik münasebetlerini sürdürmektedir.
Ziyaretçiler için notlar:
Türkiye Büyük Locası süratle gelişmektedir. Halihazır 175 locasının çoğu büyük kentlerde toplanmaktadır. Locaların çoğu, doğal olarak, Türkçe, bir kaçı da yabancı dillerde çalışmaktadır. Yabancı ritüellerin kullanılmasına izin verilmediğinden, bu localarda Türk ritüelinin kendi dillerine olan tercümesi kullanılmaktadır.
Ankara’da 22 numaralı Dikmen, İstanbul’da 35 numaralı Freedom ve İzmir’de 42 numaralı Ephesus Locaları İngilizce, İstanbul’da 9 numaralı Atlas ile 33 numaralı Humanitas ve İzmir’de Promethee locaları Fransızca, İstanbul’da 18 numaralı Hakikat ile 34 numaralı Hulûs locaları Rumca ve 17 Numaralı Libertas Locası Almanca çalışmaktadırlar.
Türk ritüeli çoğunlukla İskoç ritüeline dayanmakla birlikte, Fransız ve Schroeder ritüellerinden katkılar vardır. Üyelerinin farklı kimliklerini yansıtacak şekilde, yemin kürsüsünün üzerinde Kur’an-ı Kerim, Eski ve Yeni Ahit açık durur.
Türk Localarında ilginç unsurlar vardır. Dereceler arasmda asgari birer yıl gibi uzun bir süre beklenmektedir, devam mecburidir (özellikle Çırak ve Kalfalar için), terlilerinden önce adaylar konferans verirler ve kendilerine verilen yazılı ödevleri yerine getirirler, loca tezyinatı da operatif stilindedir. Her Türk Locasının Büyük loca tarafından tayin edilmiş bir Müfettişi vardır.
Türk Localarında giyim koyu renk elbisedir, regalya kapıda verilir. Localarm çoğu on beş günde bir toplanırlar. Ankara’da localar aym ilk ve üçüncü haftalarında toplanırlar. Maamafih, tüm diğer kentlerde localar iki haftada bir toplanırlar ve böylece bir locanın bir ay içinde 3 kere toplanması mümkün olabilmektedir. Çalışmaların başlama saati 18.30 veya 19.00’dur (genelde 19.00). Locaların çoğu Haziran, Temmuz ve Ağustos aylarında tatile girerler. –
Genel Kurul yılda bir, Nisan ayında toplanır. Büyük Kurul iki yılda bir seçilen 20 Büyük Görevli ve bir On. Büyük Üstattan oluşur. Locaları, Üs. Muhderi, bir Ön. Üs. Muh.leri ve seçilmiş bir delege temsil eder. Locaların kendi bünyelerinde de Üs. Muh.ler iki yıl için Kasım ayında seçilirler ve Aralık’ta is’ad edilirler.
Türkiye’de, İstanbul’da toplanan 43 Numaralı Mimar Sinan Araştırma Locası çok başarılıdır. Loca, Mimar Sinan adında bir yayma sahiptir. Büyük Loca’nm Tesviye dergisi gibi bir yaym orgam vardır; bu da iki ayda bir yayınlanır.
Locaların listesi
Türkiye’de üç önemli toplanma lokalinin adresleri ve telefon numaraları aşağıda verilmiştir. Ziyaretçinin, eğer mümkünse, önce İstanbul’da, Beyoğlu adresindeki merkez binasında kendisini tanıtması iyi olur. İstanbul’un Asya kıyısında, Yakacık’ta bir ikinci lokali vardır. Bu mâbette 6 loca çalışmaktadır. Boğaz’m Asya kıyısında bir üçüncü mabet inşa edilmektedir.
(Adresler…………. )
Bursa’da 3, Adana’da 2, Antalya, Bodrum, Bursa, Eskişehir ve Marmaris’te birer loca çalışmaktadır. Bu locaların adresleri ve diğer ayrıntılar İstanbul Merkez veya Ankara ve İzmir lokallerinde (Masonic Hall) temin edilebilir.
İstanbul, Ankara ve İzmir’de, Loca toplantısı olmadan geçen tek bir gecenin olmadığını söylemek gerekir mi acaba? Yabancı ziyaretçinin tercih edeceği yabancı dilde çalışan locaların günleri aşağıda gösterilmiştir:
- Prince Hall Locaları:
Türkiye’de 4 Prince Hall Locası toplanmaktadır. Bunların üçü Delaware, biri de Washington Prince Hall Büyük Localarından berat almışlardır. Toplantı yerleri:
Ankara : C.P. Houston Jr. Military Lodge No. 34 (DE)
İncirlik : Mt. Ararat Military Lodge No. 36 (DE)
Fellowship Military Lodge No. 82 (WA)
İzmir : Elwood Maxfield Military Lodge No. 39 (DE)
- Diğer Loca ve Büyük Localar:
Özgür Masonlar Büyük Locası, (Liberal Grand Lodge of Turkey) 1966’da yeniden teşkilâtlanan Türkiye Eski ve Kabul Edilmiş Masonİar Büyük Locasından kopan 7 loca tarafından kurulmuştur. 1966’da 7 loca ve 150 üye ile kurulan bu Büyük Loca, yüzyılın sonunda 3000 üye ile 36 locaya varmıştır. Localar İstanbul, Ankara, Adana, Bursa ve İzmir’de toplanmaktadır. Çoğunlukla Türkçe dilinde İskoç Riti ritüelini uygulamaktadırlar. İstanbul’da Wisdom Locası İngilizce ve I’Etoile d’Orient locası Fransızca çalışır.
Liberal Büyük Loca CLIPSAS’m kurucularındandır, merkezi İstanbul’dadır. Yalnız erkekleri tekris etmesine rağmen, erkek ve kadın ziyaretçileri kabul etmektedir. Web sitesi www.mason-mahfili.org. tr.dir ve aylık Mason Dergisi’ni yayınlamaktadır.
Kadın Masonlar Büyük Locası 1991’de kuruldu ve merkezi İstanbul’dadır. 1999 yılının sonlarında 7 locada 450 üyesi vardı. İskoç Riti ritüelini uygulayan bu localar İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya ve Bursa’da toplanmaktadırlar. Yalnız kadınlar üye olarak kabul edilirler, ancak, kadın ve erkekler ziyaretçi olarak gelebilirler. Bu büyük loca da CLIPSAS üyesidir.
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 47