DIŞ TEMASLAR İÇİN KILAVUZ: VIII
ORTA AMERİKA’DA ZİYARET
MEKSİKA: Çoğunluğu intizam kazanmamış 30’a yakın büyük locası ile Masonik açıdan dünyanın en karışık ülkelerinden biri Meksika’dır.
TARİH: 1810 yılında Ispanya’dan bağımsızlığını kazandığından bu yana, 100 kadar ihtilâle sahne olan Meksika’da politik yaşamın karmaşası Masonluğa da yansımıştır. 18. y.y.da Meksika’da Masonluğun kurulduğuna dair söylentiler varsa da, belgelere göre 19.cu y.y.ın başlarında İspanya, Louisiana, Pennsylvania ve New York Bü. L. larından aldıkları beratlarda ilk muntazam localar çalışmağa başladı. Ancak, localarda aktif politika yapılması nedeniyle Amerika Bü. L.ları doğurdukları localarla ilişkiyi kısa zamanda kestiler. Gerçekten de, 19 cu y.y.m ilk yarısında iktidar mücadelesi veren karşıt
grupların çoğu masonlardan müteşekkildi. Hatta, İskoç Riti Masonları cephenin bir yanında, diğerinde ise York Riti Masonlarının bulunduğu söylenebilir. 1827 yılında bu iki Ritin Büyük Üstatları devlet başkanlığını ele geçirmek üzere birbirle riyle savaştılar. Dergimizin kapsamına göre hikâye uzundur. Özetle İskoç Riti yandaşları savaşı ve iktidarı kazandılar.
Çelil LAYIKTEZ
1830 yılında iki Riti birleştirme çabası sonucunda Milli Meksika Riti ortaya çıktı. Bu 9 dereceli Rit hala mevcuttur.
1860 yılında Vera Cruz ve Mexico City’de ABD’den aldıkları beratlarla İskoç Ritinde çalışan muntazam yeni localar ve bu locaların kısa zamanda bölünmelerinden sonra, herbiri müstakil olduğunu iddia eden birkaç Eyalet Büyük locası kuruldu. 1859 yılında Yeni Granada (Kolombiya) Bü. L.sı Mexico City’de bir locaya berat verdi ve bu loca da bir Yüksek Şura ile günümüzde 202 locası ve 5007 üyesi ile (1992) en kalabalık Bü. L. olan Valle de Mexico Bü. L.nın kurulmasma amil oldu. Valle de Mexico Bü. L.nın bölünmesinden de Meksika Grand Orient’ı ile bir İskoç Riti Yüksek Şurası daha doğdu. Bu büyük locaların rekabeti sonucunda da haricilerin kabulü ciddiyetini kaybetti.
Son dış etken olarak 1883 yılında Meksika’da yaşayan İngiliz ve Amerikalılar için Missouri Bü. L. sı Mexico City’de 520 sayılı Toltec Locasına berat verdi..
1890 yılında tüm bu Masonik teşkilâtları aynı çatı altında birleştirmek üzere “Grand Diet of the States of Mexico” (Meksika Eyaletleri Bü. Diet’i) kuruldu. O tarihte Meksika’da mevcut 125 locanın 123’ünün katıldığı bu teşkilâtın ömrü çok kısa oldu. Büyük Diet’in Büyük Üstadı kadınları tekris etmek ve zimmetine lOOOOdolar geçirmekle suçlanınca, eski duruma dönüldü.
Bu tarihten sonraki gelişmeleri özetlersek, Valle de Mexico Bü. L. sı Meksikanın her tarafında localar açarak İspanyol dili ve İskoç Ritinde çalışan başlıca Obediyans olarak ortaya çıktı. Karşısında da tüm dünyanın tanıdığı, loca sayısı az ancak nüfuzu fazla, İngilizce York Ritinde ve Amerikan Webb tipi bir ritüelle çalışan York Grand Lodge of Mexico, F.&. A.M. belirlendi.
Bu iki Bü. L. nın yanında, yukarıda sözünü ettiğimiz Meksika Milli Bü. L. ile birçok eyalet Bü. L.sı intizam kazanma yarışı içindeler. York Büyük Locasının 1981 konvan raporuna göre, o yıl Meksika’da muntazam ve GM Masonların toplam sayısı 32000, loca sayısı da 600 civarındaydı.
Pentagraph’ın 92 yayınma göre ise, günümüzdeki muntazam Meksika Bü. L.larınm sayısı 9 dur. Bunlara kayıtlı muntazam loca sayısı 567, üye sayısı da yaklaşık 18000 dir.
Türkiye Bü. L. sı Meksika’da yalnızca “York Grand Lodge of Mexico” ile karşılıklı tanıma düzeyindedir. Yazışma adresi şöyledir:
R.W. Grand Secretary
Saratoga 255
Col. Lomas Hipodromo
53900 Naucalpan de Juarez
Grand Lodge P.O. Box 1986 Mexico 1. D.F.
PANAMA: Panama’da ilk localar Ispanya’dan aldıkları beratlarla 1821
yılında kuruldular. Sonradan Fransa, New York, Kolombiya, îskoçya, Mas- sachussetts ve Venezüela Bü. L.ları Panama localarına berat verdiler.
1916 yılında Panama Bü. L. sı kuruldu ve Kanal Bölgesi dışında tüm ülkede tek Masonik otorite olarak tanındı. Kanal Bölgesi de Massachussetts Bü. L. sına kaldı ve bu iki Bü. L. biribir- lerini tanıdılar.
Günümüzde bu ülkede Panama Bü. L. sına bağlı 10 L. ile Massachussetts Bü. L. sına bağlı 4 L. faaldir. (Kanal Bölgesinin Panama’ya devredilmesi durumu değiştirmemiştir.)
Panama Bü. L.sının adresi şöyledir.
Grand Lodge of Panama, A.F. & A.M.
P.O. Box 84
Panama 1, Republic of Panama
Panama Bü. L. sının On. Bü. Üstadı, Osmanlı Devletinin Kudüs Kentinde doğmuş, En Muh. Alfonso Tarazi K. dir. Kendisiyle görüştüğümüzde, soyadının aslında “Terzi” olduğunu, Osmanlıca, Arapça ve îbranice bildiğini (İspanyolca ve İngilizcenin dışında) ancak yeni Türkçeyi anlamakta zorluk çektiğini ifade etti.
KÜBA:
Küba, hem de muntazam olan bir Büyük Locaya sahip tek komünist – dikta rejimi ile yönetilen ülke olmak özelliğini taşımaktadır.
TARİH: Pennsylvania Büyük Locası 1804 yılında ilk Küba locasına berat vermiş 1820 yılma kadar da on loca daha kurmuştur. Aynı tarihlerde Lou isiana Büyük Locası 5, South Carolina Büyük Locası da 2 locaya beratlarını vermişlerdi. 1818 yılında 2 Pennsylvania ve bir South Carolina locası bir araya gelerek, York ritinde çalışan bir Büyük Loca kurdular.
1828 yılında Ispanya’da çıkan bir yasa ile tüm İspanya localan kapatıldı, müstemlekesi olan Küba’da da yasa aynen uygulanınca, localar 1859’a kadar sürecek bir uyku dönemine girdiler. 1859’da Colon Büyük Locası ile bir Yüksek Şûra kuruldu ve Yüksek Şûra’nın Büyük Locayı kontrolü altma alma teşebbüsü ile aralarında ihtilaf başladı. 1868 ihtilali esnasında, aralarındaki ihtilaf nedeniyle zaten zayıf duruma düşmüş olan Küba Masonluğu, tekrar kapatılma tehditleriyle zor günler geçirdi.
1876 yılında Colon Büyük Locasına karşı “Küba adası Büyük Locası” kuruldu. 1898 İspanya-ABD harbine kadar bu karışık dönem sürdü. Küba ABD’nin etki alanına girdikten Batista rejiminin başladığı 1930’lu yıllarında sonlarına kadar, bu ülkede masonluk sağlıklı bir gelişmeye sahne oldu.
Batista’nın dikta rejimi masonluğu kısıtlamaya çalıştı, loca adedi düştü, toplam üye sayısı azaldı, zor durumda kalan 2 Büyük Loca güç birliğine karar vererek 1951 yılında “Küba Büyük Locası” adı altında birleşince. Masonluk yeniden gelişmeye başladı ve Castro öncesi, 1958 sonunda, 338 lo cada 35000 üye sayılarına erişti.
1959 yılında Fidel Castro’nun iktidara gelmesiyle masonluk tekrar zor günler geçirmiş, ancak kapatılmamıştır. Muntazam Küba Büyük Locası, Türkiye de dahil olmak üzere, muntazam Büyük Locaların çok büyük bir çoğunluğunca tanınmaktadır.
1977 yılında çıkan bir yasayla, Localara mal varlıklarını, üyelerinin sayısını ve kimliklerini hükümete bildirme yükümlülüğü getirildi ve bu konularda ilgililere verilen bilgilerin doğruluğu da sık sık yapılan teftişlerle kontrol edildi. 1977 yılında, yasaya uymadıkları saptanan localara 100 ila 1000 $ arasında cezalar getirildi, Büyük Loca da 95.000 $ ödemeye mahkûm edildi. Cezaların nedeni locaların Küba’yı terk edenlerin geride kalan aile fertlerine ve hapishanelerde yatan ve idam edilmiş masonların yakınlarına yaptıkları yardımlardı. Tüm bu baskılara rağmen, hayret verici şekilde masonluk yaşamını sürdürebilmiş, üye sayısı da düşmekle beraber, örneğin 1982 yılında 19500 üyesi ile, hala hatırı sayılır bir obediyans olarak kalabilmiştir.
Sovyet İmparatorluğunun çökmesi ile Batı dünyası ile olan bağlarını güçlendirmek isteyen Küba’da masonluk üzerindeki baskılar azaltılmıştır. Pentagraph’ın 1993 verilerine göre halen Küba’da 314 loca faaliyet göstermektedir, üye sayısı da 22576’dır.
ZİYARET:
Tüm Küba Locaları İskoç Ritinde ve İspanyol dilinde çalışmaktadır. Locaların numaraları yoktur. Kıyafet koyu renk elbisedir, ziyaretçilere regalya temin edilir. Toplantıların sonunda hafif bir yemek yenir.
324 locanın 150’si Havana’da olup diğerleri başlıca kentlere dağılmıştır. Küba’yı ziyaret edecek Kardeşlerimizin çok önceden bu niyetlerini büyük Sekreterliğimiz vasıtasıyla Küba Büyük Locası Büyük Sekreterliğine bildirmeleri gerekmektedir.
NOT: Küba Büyük Locasından başka, Küba Adasının Batı ucunda bulunan ABD Guantanamo Deniz üssünde, Massachussetts Büyük Locasından aldığı beratla, “Guantanamo Bay” Locası çalışmaktadır.
ADRES: Gran Secretario
Gran Logia de Cuba A.F. A.M.
Apartado 72
La Habana – CUBA
Tlf.: 75732 – 75065
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 8