Schaw Yasaları
Schaw, İskoçya’nın Sauchie köyünden tanınmış bir ailenin soyadıdır. William Schaw 1550 de doğmuş, çocuk yaşta kraliyet sarayında görev almış, henüz 10 yaşındayken, DanimarkalI Ann’ın gelin olarak Edlnburg’a getirilmesi için Kopenhag’a giden heyette bulunmuştu.
Schaw 1584’de İskoçya’nın baş mimarı sonra da başbakanı olmuştu. Bu arada ticarete ve esnaf loncalarına getirmiş olduğu düzen nedeniyle daima anılacaktır.
Otoriter bir kişiliğe sahip olan Schaw İskoçya’nın en güçlü adamı olabilmiş, 1602 de, henüz 52 yaşındayken hayata gözlerini yummuştu. Herhangi bir locaya kaydının olup olmadığı bilinmemektedir. Ancak, Mimarbaşı ve Masonların Başkanı sıfatıyla, Schaw 1598 ve 1599 da iki dizi yasa yayınlamıştı, ilk dizide İskoçya’da Mason mesleği düzenlenmişti; ikinci dizide ise, Kilwinning Locası’na Batı İskoçya’da bulunan tüm localar üzerinde murakabe görevi verilmişti.
Birinci ve İkinci Yasalar (Schaw Elyazması)
Schaw Yasaları’nın ilk dizisinde Kardeşlere nizamlara uymayı, Nazırlara (Loca başkanı), Deacon’la- ra (yardımcı görevliler) ve Ustalara karşı itaatkâr olmayı, dürüst, gayretli, çalışkan ve başıdik durmayı emreder. Bu yasaya göre, hiç kimse başarıyla sonuçlandıramayaca- ğı bir işi üzerine alamaz ve hiç bir Usta da, bir önceki Ustanın izni olmadan onun yerine geçemez veya bitmemiş bir işi teslim alamaz. Nazırlar her yıl yeniden seçilirler, hiçbir Ustanın, ömrü boyunca, üçten fazla çırağı olamaz. Çırakların en az bağlı kalacakları süre yedi yıldır ve ikinci bir yedi yıllık hizmet süresini geçirmeden Kalfa olamazlar. Ustalar, tersimata geçirilmek üze
re, loca nazırına (Başkanına) bilgi vermeden çıraklarını satamazlar veya yeni çırak alamazlar.
Bir Usta veya Kalfa’nın kabulü veya tebennisi, biri Nazır olmak üzere, en az altı usta ve iki çırağın huzurunda yapılmalıdır. Merasimin tarihi ile usta veya kalfanın isim ve yonttuğu taşın üzerine kazıdığı markası, şahit altı usta, iki çırak ve rehberin isimleriyle birlikte tersimat kitabına kaydedilir. Hiç kimse ustalığı sınanmadan tebenni edemez.
Bir usta başka bir zanaatkârın hesabına çalışamaz, çıraklık eğitiminden geçmemiş bir hariciyi kullanamaz, uşaklarını çırak veya kalfaların yanında çalıştıramaz. Çırakların on pound değerinden fazla bir iş almaları yasaktır.
Usta, uşak veya çıraklar arasında olabilecek herhangi bir ihtilâf locaya yirmi dört saat içinde bildirilecek ve locanın yargısı aynen kabul edilecektir. Usta ve yardımcıları iskele kurarken tüm gerekli tedbirleri
alacaklar ve ihmallerinden dolayı kaza vukuunda, Ustalık vasfı geri alınacak, usta tekrar başkalarına tâbi olarak çalışacaktır.
Ustalar kaçak Çırak kabul edemezler. Yasal tebligat yapıldığında, tüm üyeler toplantılara katılmalı, ve toplantıda hazır bulunan, tüm ustalar, birbirlerine ve iş sahibine karşı yapabilmiş oldukları hataları itiraf etmek üzere “büyük yemin” lerini tekrarlamalıdırlar. Son olarak, kesilen para cezaları loca görevlileri tarafından tahsil edilir ve gerekli dağıtım yapılır.
İkinci yasalar Edinburgh Loca- sı’nın ilk ve asıl Iskoçya Locası, İkincisinin Kilwinning, üçüncüsü- nün de Stirling Locası olduğunu teyid eder. Bu yasalara göre Loca Nazırları (Başkanları), localarına bağlı masonlar hakkında bölgelerindeki ihtiyarlar heyetine karşı sorumlu tutulurlardı, Nazırların seçimi de bu heyetin denetiminde yapılırdı. Bu yasalar, ayrıca, Kilwinning Locası Nazırlarına bölgelerindeki Kalfaları “sanat, zanaat, bilim ve gelenekler” üzerine sınamaya yetki vererek onlar hakkında kendilerine sorumluluk tanırdı. Kalfalar, kabul edilmeden önce Locaya ziyafet masrafına karşılık on pound, on şiling değerinde de eldiven vermeliydiler. Ayrıca Kalfalar “yeterli deneme” ve “mesleki sanat hafızası” konularında sınanırlar, bilgilerini ispatlamadan kabul edilemezlerdi.
Çıraklar kabul edildiklerinde altı pound ödemeli veya ziyafet masrafını karşılamalıydılar. Kilwinning Locası Nazırları ve Görevlileri sorumluluklarında bulunan tüm usta ve kalfalara senelik yeminlerini ettirmekle görevliydiler. Üyeler ve uşakların eğitimden geçmemiş haricilerle (cowan) birlikte çalışmalarına izin verilmezdi.
Celil Layiktez
Kaynak: Tesviye Dergisi Sayı 67